در ره غفلت به گدایی رسی تمدّن ايراني از تمدن هاي كهنِ جهان است . تمدن سومر در بين النهرين و در جنوب غرب ايران نخستين تمدن پيشرفتة بشري است . سومريان با اختراع خط ميخي نقطة عطفي در تاريخ جهان بوجود آوردند . در بين سومريان نيز مانند ساير تمدن ها ، شكار محرّكي بوده است براي فعاليت بدني انسانها .
در قرن 7 قبل از ميلاد دولت ماد تشكيل شد كه داستان ِ جنگهاي طولاني آنها با دولت آشور در تاريخ ثبت است . مادي ها به پرورش اسب پرداخته و ارتشي مسلّح به تير و كمان و شمشير بوجود آوردند . در آن زمان نوعي تير اندازي با كمان معمول بود كه قيقاج زدن ناميده مي شد . بدين ترتيب كه يك يا چند دَكَل به ارتفاع 6 متر را در وسط ميداني نصب كرده و بر بالاي آن پياله هايي قرار مي دادند . سواركار به سمت ِ دكل مي تاخت و همين كه از دكل رد مي شد ، به سمت عقب برگشته و در همان حين ِ تاخت ، تيري را از كمان رها مي كرد . اين ورزش تقريباً شبيه هنر ژاپني كيوبا بوده است .
هخامنشيان پس از ماد ها حكومت را در دست گرفته و تقويت قواي جسماني و پرداختن به ورزش رونق گرفت . بگفتة هرودوت نويسندة نامي يوناني ، در آن زمان ايرانيان به فرزندان ِ خود سه چيز را مي آموختند : « اسب سواري ، تير اندازي و راستگويي » . ايرانيان در اسب سواري ، زين و ركاب بكار نمي بردند و در موقع سوارشدن ، بر روي اسب مي پريده اند . علاوه بر اين سحرخيزي ، شنا ، كشتي ، ارّابه راني ، كوهنوردي ، پياده روي ، دو ، مشت زني ، قيقاج زدن ، زوبين انداختن ( پرتاب ِ نوعي نيزة كوچك ) و چوگان بازي ، جزو عادات ِ آن دورة مردمان ايران باستان بوده است .
نقش برجسته يك كماندار سوار از گل پخته دوران اشكاني، موزه دولتي برلين. بلندا 17 سانتي متر
قرن ها بعد و با ورود اسلام در قرن 6 ميلادي ، ديانت نيز وارد تربيت بدني ايران شده و بر غناي آن افزوده شد . لفظ قهرمان به پهلوان تبديل شده و كشتي ايران باستان نيز كشتي پهلواني ناميده شد .
از قرن 8 ميلادي جريد بازي بوجود آمد . جريد ( جِرِد ) نوعي نيزة چوبي است كه سواركاران در برابر يكديگر قرار گرفته و آنرا بسوي همديگر پرتاب مي كردند . جريد همان زوبين است كه در زمان هخامنشي بكار مي رفت. در اين ورزش طرفين حتي سعي در گرفتن ِنيزة حريف در هوا ميكردند .
در زمان سلسلة صفويان ، قُپُق اندازي( قاپوق اندازي ) رواج يافت كه همان ورزش قيقاج زدن بود .
با ورود مغول ها به ايران ، مشت زني ِ مغولي نيز در ايران رواج يافت . كشتي گيران مغولي مبارزاتي با كشتي گيران ايراني داشته اند كه در تاريخ ثبت شده است . به هر حال ورزش ايران با انواع كشتي هاي محلي ِآن معروف است كه معروف ترين آنها عبارتند از : باچوخه ، لوچو ، گيله مَردي ، زوران پاتوله ، زوران مچكه و آشيرما .
در مورد وجود ِ ساير ِ هنرهاي رزمي در ايران با ابهاماتي روبرو هستيم . عده اي راهب مشهور بودهيدهارما ( تامو ) را ايراني مي دانند ! برخي ديگر هنر رزمي ِ مشهور اندونزيايي و مالزيايي يعني سيلات ( پِنجاك سيلات ) را داراي ريشة ايراني مي دانند . حتي گفته مي شود كَلَمه Kalame – هنر رزمي مسلمانان كشور مالزي – توسط يك ايراني بنام شيخ عبد ا... ( شيخ تجريد ) كه مقيم هندوستان بوده و اسلام را به مالزي برده ، بنيانگذاري شده است . البته با توجه به ارتباط ايران وهندوستان بخصوص در رابطه با هنر يوگا ، امكان ِ صحّت ِ اين مطالب وجود دارد ولي چرا در تاريخ ايران از اين هنرها نامي آورده نشده است ؟ اين مسئله ، باعث پيچيده تر شدن ِ موضوع مي شود ! به هر صورت ، امروزه ايران در جهان هنرهاي رزمي مهره اي انكار ناپذير بشمار مي آيد و روز بروز نيز هنرهاي رزمي جديدي در اين كشور پا به عرصة وجود مي گذارند .
قدیمی ترین سبک رزمی و نوینی که در ایران تمرین می شود کونگفو توآ نام دارد. البته این هنر تقریبا هیچ ارتباطی با سبکهای کوانگفوی چینی ندارد و بکارگیری لفظ کونگفو در ابتدای نام آن تنها بخاطر تفکیک آن از سبکهای کاراته بوده است و همچنین معروفیت سبکهای چینی و بخصوص بروس لی در زمان ابداع این سبک.
كونگ فو توآ Kung Fu TOA معروف ترين سبك رزمي كشورايران است كه كونگ فوي ايراني نيز ناميده مي شود و توسط ابراهيم ميرزائي ( متولد 1939 م ) پايه گزاري شده است . ريشة اين سبك با ابهامات ِ بسياري روبروست . گفته مي شود ميرزائي كه دانشكدة افسري را در واحدِكماندو ئي به اتمام رسانيده بود تا سال 1970 م تقريباً 9 دورة خارجي را در نيروهاي مخصوص كشورهاي آمريكا ، انگليس ، فرانسه ، ژاپن ، كره ، لبنان ، اسرائيل و تايوان گذرانيده و در اين دوران موفق به اخذ دان 7 افتخاري ِ گوجوريو از ژاپن و دان 4 افتخاري ِ تكواندو از كره شده بود . ميرزائي در سال 1970 م كه بعنوان افسر زبدة رِنجِر به معبدي متعلق به استادي بنام ليونگ فو در تايوان اعزام شده بود ، بعد از آموزش سبك كونگ فو كن فو كاراتو ، موفق به اخذ كمربند سياه ِ خط قرمز از آن مركز شده و در سال 1972 م سبك كونگ فو توآ را از تركيب همين سبك با سبكهاي گوجوريو و تكواندو بوجود آورده است . وي آموزش سبك ابداعي اش را بهمراهِ دوره هاي رنجر ، جنگهاي تن به تن و زنده ماندن در شرايط سخت ، از ارتش و دانشكدة افسري آغاز نموده و بصورت عمومي درآورد . گفته مي شود ميرزائي ، سبك ابداعي اش را در سال 1974 م در كميتة المپيك لبنان به ثبت رسانيده و همچنين شالبند قرمز خود را به تأييد ِ مركز كونگ فو كن فو كاراتو در تايوان رسانيده است ! همچنين وي در سال 1977 م با ارائة تز خود به دانشكدة مريلند آمريكا ، دو مدرك بين المللي دكترا در زمينة فلسفه و فيزيك و يك پرفسورا با عنوان فيزيولوژي انسان در ابعاد روان را دريافت كرده است !!
در مورد نامگذاري اين سبك نيز عقيده بر اين است كه نام اولية آن باتو Bato بوده كه بعداً به تائو Tao تغيير يافته و بعلت ِ مشابهتِ لفظي با مذهب چيني تائو ، تبديل به توآ Toa شده است ! همچنين توآ را مخفف ِ جملة انگليسيِ Time of Opration Animals بمعناي « زمان ِ سير ِ حركت و عملكرد ِ حيوانات » مي دانند !
به هر حال كلِّ اين سبك داراي 73000 تكنيك و عكس العمل سازي است و اصول هفتگانة آن عبارتند از : نرمش ، مماي ( فرم ) ، بدنسازي ، سلاحهاي سرد ، بونكن ( شكستن اجسام سخت ) ، مايانه ( مبارزه ) و ذات ما ( تمركز ) . در اين سبك جمعاً هفت فرم طولاني براي تكنيكهاي دست خالي وجود دارد كه خط ناميده مي شوند . فرم هاي استفاده از سلاحها نيز فونكاي Funkai ناميده مي شوند و عبارتند از : كارد Kard , شمشير يا رِكيما Rekima , ساي Sai Mabatto و سرنيزه يا تونگاي Tungai . تكنيكهاي مربوط به چوب , نونچاكو , تونفا و تنگادو نيز بصورت نمايشي و بدون فرم تمرين مي شوند .
درجات در اين سبك به دو صورت است : يكي درجاتي بنام خط و ديگري شالبند كه شخص بعد از دريافت تعداد معلومي از درجات خط ، به دريافت شالبند هاي مختلف نائل مي گردد . مراتب شالبند ها عبارتند از : « شالبند سفيد ، سبز ( خط 3 ) ، قهوه اي ( خط 5 ) ، مشكي ( خط 7 ) و قرمز» كه تنها مبتكر سبك آنرا دريافت كرده است . لباس ها در كونگ فو توآ كاملاً سياه بوده و مسابقات نيز در دو رشتة مبارزه و اجراي فرم انجام مي شوند . اين سبك امروزه در 22 كشور فعال مي باشد و در داخل ايران نيز سبكهاي بسياري بر اساس آن و يا با عنوان ِ مكمل و تكميل كنندة آن ، روز به روز ظاهر مي شوند كه در زير به تعدادي از آنها اشاره مي شود :
1) توآدو TOA Do : سبكي كه در سال 1997 م توسط رضا خوش سرور بنيانگذاري شده و سازمان جهاني آن در كشور امارات متحدة عربي قرار دارد . موارد ِ فني اين سبك داراي سه بخش مي باشد : مايانه ( مبارزه ) ، مماي ( فرم ) و توان ما شامل : بدنسازي ، ذن ، سلاحهاي سرد ، بونكن ( شكستن اجسام سخت ) ، فنون دفاع شخصي و تكنيكهاي پرتابي .
2) سوپر كونگ فو Super Kung Fu : سبكي كه توسط مرتضي حسن خاني ارائه شده است .
3) فري كونگ فو Free Kung Fu : سبكي كه توسط داريوش نظر زاده بنيانگذاري شده و شامل دفاعهاي هنر آيكيدو ، انواع مبارزات رينگي آزاد ، زندگي در شرايط سخت و كاربرد انواع سلاحهاي سرد از جمله : كارد ، ساي ، شمشير ، پرتاب كارد و جنگ سرنيزه مي باشد .
4) فول كونگ فو Full Kung Fu : سبكي كه در سال 2002 م توسط يوسفعلي محمدي معرفي شده و شامل انواع سيستمهاي مسابقاتي ، فرم و كاربرد انواع سلاحهاي سرد مي باشد .
5) كونگ فو پَرتوآ Kung Fu Par TOA : سبكي كه در سال 1987 م توسط برادران شكري قادي ( حشمت ا... ، اصغر و نادر ) پايه گذاري و در سال 2001 م رسميت يافته است . اين سه برادر ، سبك خود را مكمّل سبك كونگ فو توآ ناميده و آن را در سه مرحله ارائه مي دهند :
- مرحلة پايه شامل 7 خط ِ كونگ فو توآ و سه خط سلاح سرد ( نونچاكو ، چوكاي و تنگادو [دو شمشير كوتاه ] ) بوده و در اين مرحله ، فرد با دريافت 7 شالبند به درجة دانا يك ( شالبند سياه ) مي رسد .
- در مرحلة ذات ما ( پنج حيوان ) ، فرد از درجة دانا 2 تا 6 ارتقاء پيدا مي كند . سيستم ذات ما شامل : تكنيكهاي پنجگانة مشت دُرنا ، مار ، ببر ، ميمون و من توما و نيز آموزش 9 خط ِ سلاح از جمله : سامي ( ساي ) ، ريكيما ( شمشير ) ، كارد ، كن ، تبر ، تلواز و ... مي باشد .
- دورة عالي نيز شامل دو مقطع ِ بنيانگذاري و پاياني است كه در مقطع بنيانگذاري ، فرد با ابداع 6 خط تكنيك ، درجات دانا 7 الي 10 را دريافت كرده و شالبند سرخ و طلائي مي بندد. در مقطع پاياني نيز ، فرد با ابداع يك خط تكنيك ، درجة دانا 11 و شالبند سرخ و سفيد را دريافت كرده و با عنوان ِ استاد بزرگ بازنشسته مي شود .
نكتة جالب اينكه در اين سبك براي ارتقاء درجه ، افراد مي توانند در نوعي سيستم مبارزه اي نيز شركت كرده و بعد از آموزش 17 خط ِ مبارزاتي ، شالبند سياه دانا يك را دريافت نموده و با آموزش تكنيكهاي پيشرفتة مبارزه اي ، درجات خود را افزايش دهند . در كونگ فو پَر توآ مسابقاتي تحت عنوان ِ سلطان رينگهاي پر توآ ، با علامت اختصاري P-1 برگزار مي شود . اين مسابقات در چهار گروه : سبك وزن ، ميان وزن ، سنگين وزن و وزن آزاد برگزار مي گردند و مبارزين قبل از ورود به مسابقات ، بايستي با شكستن اجسام سخت ، در تست آمادگي جسماني شركت كنند . برندة اين مسابقات بايد حداقل 3 امتياز ِ فني از حريف جلو باشد . در غير اين صورت ، قانون ِ پاي طلائي كه يك دقيقه طول مي كشد ، برنده را مشخص خواهد كرد !
6) كونگ فو توآ 21 : سبكي كه توسط سرهنگ احمد سلامي ( متولد 1955 م ) ارائه شده و در سال 2000 م رسميت يافته است . اين سبك تركيبي است از 7 خط كونگ فو توآ و 14 خط ابداعي ِ ديگر و مر كز آن در شهر اورميه قرار دارد . 90% مربيان اين سبك تحصيلات عاليه داشته و ملاك ِ ترفيع ، پس از خط 4 ، راهيابي فرد به مراكز آموزش عالي مي باشد . ورزشكاران اين سبك را راهدان مي نامند .
7) كونگ فو توآي ما : سبكي كه توسط علي كوهجاني معرفي شده و داراي چهار مقطع آموزشي است :
- مقطع پايه : خط ِ 1 الي 4 سبك توآ و دريافت شالبند سبز
- مقطع متوسطه : تكنيكهاي چهارگانة حيوانات ( عقاب ، ببر ، دُرنا و مار ) و دريافت شالبند قهوه اي
- مقطع پيشرفته : تكنيكهاي سلاحهاي سرد و دريافت شالبند سياه
- مقطع عالي : آموزش سه واحد نهايي ِ روانشناسي ِ رزم و درگيري ، فلسفة ذن و مكاتب ِ فلسفي ، جهت ارائة رسالة علمي – تكنيكي و دريافت شالبند سياه با خط قرمز .
8) كونگ فو توتايما : سبك مبارزه اي كه توسط حيدر بهرامي نژاد معرفي شده و هنرهاي آزاد كونگ فو نيز ناميده مي شود . در اين سبك علاوه بر خط هاي سبك توآ ، فرم هايي نيز براي هر يك از سلاحهاي نونچاكو ، ساي ، چوب و شمشير وجود دارد . همچنين چهار روش مبارزه اي وجود دارد . دو نوع آن ، مبارزات ِ رينگي است كه به كلاس A و B تقسيم مي شوند . كلاس A ، مبارزه بشكل كاملاً آزاد است اما در كلاس B ضربه با آرنج ، زانو و پشت دست ممنوع مي باشد . دو نوع ديگر ، مبارزه بر روي تشك هستند كه عبارتند از : مايانه كونگ فو و مبارزه با سلاح و هنرهاي آزاد .
9) كونگ فو فايتينگ : سبكي رينگي است كه در سال 1988 م توسط محمدباقر مهدي نژاد پايه ريزي و در سال 2001 م رسميت يافته است . اين سبك متشكّل از چهار سيستم مبارزه اي است :
- فول كونگ فو فايتينگ ( مبارزات آماتوري )
- فول كنتاكت كونگ فو فايتينگ ( مبارزة آزاد )
- هاي كونگ فو فايتينگ ( ضربه فقط به قسمت بالاي بدن )
- دابل كونگ فو فايتينگ
همچنين اين سبك داراي دفاع شخصي ِ تن به تن و سيستم سلاحهاي سرد از قبيل : نونچاكو ، ساي ، شمشير و چوب مي باشد .
10) كونگ فو كمپو Kung Fu Kempo : سبكي كه در سال 2000 م توسط علي اسكندري پايه ريزي شده و مركز آن در شهر مقدس مشهد قراردارد .
11) كونگ فو هنجو توآ : هنجو بمعناي « جويندگان خورشيد » و سبك جديدي است كه توسط علي هنرجو ارائه شده است . اين سبك شامل : 7 خط كونگ فو توآ ، 3 خط هنجو ، ذات ما ( روش پنج حيوان ) ، مماي ( مبارزة آزاد ) و سلاحهاي ساي ، شمشير ، خنجر ، چوب كوتاه و ... مي باشد .
12) كيك كونگ فو توآ Kick Kung Fu TOA: سبكي جديدي كه توسط نصرا... شهسواري معرفي شده است .
13) نيو كونگ فو New Kung Fu : سبكي كه در سال 1991 م توسط استاد محمد تقي معصومي ( متولد 1954 م ) بوجود آمده و در سال 2000 م رسميت يافته است . اين سبك به اختصار I.N.K.O ناميده شده و داراي 15 خط ( فرم ) مي باشد . درجات بصورت 7 شالبند رنگي مي باشند كه به ترتيب عبارتند از : « سفيد ، زرد ، آبي ، سبز ، بنفش ، قهوه اي و مشكي » . بعد از شالبندها نيز دان هاي دهگانه در نظر گرفته شده اند . جالب اينجاست كه آموزش سلاحهاي سرد ، از همان دوران ِ اوّلية كارآموزي و از شالبند آبي شروع مي شوند !
تفكرات كانگ فوتوا
پرو فسور ابراهيم ميرزايي
